Czy ceny transferowe to problem tylko dużych firm? 

Wiele osób kojarzy ceny transferowe z globalnymi korporacjami i sądzi, że to ich wyłączny problem. Nic bardziej mylnego! W rzeczywistości obowiązki w tym zakresie mogą dotyczyć także mniejszych firm – nawet MŚP prowadzących transakcje z podmiotami powiązanymi. Poniżej wyjaśniam, czym są ceny transferowe i dlaczego nie tylko wielkie firmy muszą się nimi przejmować, odwołując się do przepisów i praktyki skarbowej.

Przykładowa sieć transakcji między podmiotami powiązanymi w różnych krajach (producent, dystrybutorzy, dostawca surowców, centrum usług, właściciel technologii). Wszystkie takie transakcje wewnątrz grupy kapitałowej powinny odbywać się na warunkach rynkowych, aby zapobiegać przerzucaniu dochodu do rajów podatkowych.

Czym są ceny transferowe?

Ceny transferowe to ceny stosowane w transakcjach pomiędzy podmiotami powiązanymi – na przykład spółkami w ramach jednej grupy kapitałowej czy przedsiębiorstwami powiązanymi osobowo lub kapitałowo. Zgodnie z zasadą ceny rynkowej, warunki takich transakcji powinny odpowiadać warunkom rynkowym, jakby zostały zawarte między podmiotami niezależnymi​.

Organy podatkowe zwracają szczególną uwagę na transakcje wewnątrzgrupowe, ponieważ niestosowanie cen rynkowych może prowadzić do zaniżania dochodu do opodatkowania w Polsce lub przerzucania zysków do krajów o niższym opodatkowaniu​.

Innymi słowy, jeśli firmy z jednej grupy ustalają między sobą ceny odbiegające od cen rynkowych, istnieje ryzyko erozji podstawy opodatkowania, czemu właśnie mają zapobiegać regulacje o cenach transferowych​.

Czy dotyczy to także MŚP? Nie tylko korporacje!

Choć problem cen transferowych najczęściej kojarzy się z międzynarodowymi gigantami, przepisy obejmują wszystkie podmioty powiązane, również w sektorze MŚP. W Polsce ceny transferowe dotyczą nie tylko transakcji transgranicznych, ale także krajowych transakcji między podmiotami powiązanymi (np. między dwiema spółkami powiązanymi działającymi w Polsce), jeśli tylko występują powiązania kapitałowe, osobowe lub rodzinne zgodnie z definicjami ustawowymi​.

Zasada ogólna: Każda transakcja z podmiotem powiązanym musi być realizowana na warunkach rynkowych. Nawet jeśli firma formalnie nie musi sporządzać dokumentacji, to i tak obowiązuje ją zasada ceny rynkowej – dotyczy to każdego podmiotu, niezależnie od jego wielkości.​

Innymi słowy, brak obowiązku dokumentacyjnego nie zwalnia z obowiązku uczciwego ustalania cen.

Obowiązki dokumentacyjne, a ceny transferowe?

Obowiązek dokumentacyjny: Polskie prawo przewiduje obowiązek sporządzenia dokumentacji cen transferowych (tzw. lokalnej dokumentacji podatkowej) dla przedsiębiorstw, których jednorodne transakcje z podmiotami powiązanymi przekraczają określone progi wartości. Obecnie wynoszą one co do zasady 2 mln zł rocznie dla transakcji o charakterze usługowym lub innym niematerialnym oraz 10 mln zł rocznie dla transakcji towarowych i finansowych​.

Po przekroczeniu tych kwot firma (nawet średniej wielkości) musi przygotować szczegółową dokumentację wykazującą, że ceny w takich transakcjach są rynkowe. Co ważne, regulacje te od 2019 r. zostały przeniesione do odrębnych rozdziałów ustaw o CIT i PIT, wraz z aktami wykonawczymi – polskie przepisy są spójne z Wytycznymi OECD w zakresie cen transferowych.​

Wdrożono m.in. tzw. trójstopniową dokumentację (lokalna dokumentacja, grupowa dokumentacja oraz raportowanie krajami – CbC) zgodnie z zaleceniami UE/OECD​.

➡ Przykład z praktyki: nawet stosunkowo niewielka firma rodzinna może podlegać tym regulacjom. Jeżeli spółka A udzieli pożyczki powiązanej spółce B na kwotę przekraczającą 10 mln zł, to taka transakcja spełnia definicję transakcji kontrolowanej – powstaje obowiązek przygotowania dokumentacji cen transferowych dla tej pożyczki, a odsetki powinny zostać ustalone na poziomie rynkowym​.

Podobnie świadczenie usług o dużej wartości na rzecz podmiotu powiązanego (np. usługi IT, marketingowe) może obligować do sporządzenia dokumentacji, jeśli łączna wartość tych usług w roku przekroczy 2 mln zł. Morał? Temat cen transferowych nie omija średnich firm – każda firma powiązana kapitałowo lub osobowo z innym podmiotem powinna przeanalizować, czy nie przekracza progów i czy wywiązuje się z zasady ceny rynkowej.

Kontrole skarbowe i konsekwencje

Fakt, że obowiązki TP dotyczą także MŚP, potwierdza praktyka organów podatkowych. Krajowa Administracja Skarbowa od lat intensywnie kontroluje ceny transferowe – i nie są to kontrole zarezerwowane wyłącznie dla garstki największych korporacji. Statystyki pokazują, że w latach 2021–2023 fiskus przeprowadzał średnio ~358 kontroli rocznie dotyczących cen transferowych​.

Kontrole te prowadzone są głównie przez wyspecjalizowane urzędy celno-skarbowe i potrafią skutkować znaczącymi ustaleniami. Przykładowo, w 2022 roku średnia kwota doszacowania dochodu na jedną skontrolowaną firmę wyniosła od 2,6 do 3,1 mln zł​

– to pokazuje, jak duże korekty podatkowe mogą być efektem wykrycia nierynkowych cen w transakcjach.

Konsekwencje finansowe związane z kontrolami cen transferowych

Konsekwencje finansowe naruszenia przepisów TP bywają dotkliwe. Fiskus w razie stwierdzenia nieprawidłowości może domagać się zapłaty zaległego podatku wraz z odsetkami, a także nałożyć wysokie kary pieniężne​.

Sankcje przewidziane w Kodeksie karnym skarbowym za brak dokumentacji lub podanie nierzetelnych danych są surowe – mogą sięgać nawet 720 stawek dziennych grzywny​(co w praktyce oznacza nawet kilkanaście milionów złotych kary w najpoważniejszych przypadkach!). Dodatkowo od 2021 r. przedsiębiorcy muszą składać w ramach informacji TPR oświadczenie, że posiadają dokumentację i ceny są rynkowe – podanie nieprawdy naraża na odpowiedzialność karną skarbową​. Krótko mówiąc, lekceważenie tematu cen transferowych może słono kosztować.

Podsumowanie: ceny transferowe to realne wyzwanie dla średnich i mniejszych firm.

Ceny transferowe to już nie niszowy problem „wielkich graczy”, lecz realne wyzwanie także dla średnich i nawet mniejszych firm. Warto zawczasu przyjrzeć się transakcjom we własnej firmie: czy macie podmioty powiązane? Czy Twoje rozliczenia na pewno są rynkowe i zgodne z przepisami? Jeśli potrzebujesz pomocy, wypełnij formularz, chętnie odpowiemy na Twoje pytania.